Günümüzde tıpta uzmanlık alanları gelişerek,
sınırları belirlendiği için, cerrahlar ameliyatlarını yaparken, psikolog ve
psikiyatristlere kendi alanlarıyla ilgili bilgi verme fırsatı tanınmalı. Bu
nedenle bir cerrahın depresyon hakkında basında açıklama yapması doğru bir
yaklaşım değil.
Öncelikle bu durumu bir örnek üzerinden
anlatacağım.
1995 yılında McArthur Wheeler adlı bir kişi
gün ortasında Pittsburgh’daki iki bankaya girdi ve kendisini saklamaya yönelik
hiçbir çaba göstermeden soygun yaptı. Polisleri şaşırtan şey soyguncunun
kendini gizlemek için hiçbir çaba göstermemiş olmasıydı.
Wheeler aynı gece tutuklandı,
tutuklanmasından bir saat kadar sonra ise güvenlik kameralarından alınmış
görüntüleri gece 11 haberlerinde yayınlandı. Polis daha sonraları kendisine
güvenlik kameralarından alınmış görüntüleri seyrettirdiğinde, Wheeler şaşkın
bir şekilde dik dik baktı ve ‘Ama ben limon suyu sürmüştüm’ diye
sızlandı.
Limon suyunu yüzüne sürerek kendisinin
görünmez kılacak ve bankadaki kameralar onu kaydedemeyecekti. Bankaları soymayı
başardı, ancak tabii ki kameralar sorunsuz bir şekilde kaydı yaptı ve aynı gün
içerisinde polis, Wheeler'ı kolayca yakaladı. Bu ilginç girişimin sebebi,
Wheeler'ın fotoğraf çekerken filmin ya da makinenin azizliğine uğrayarak
yüzünün görünmez çıkmasıydı.
Dunning-Kruger Sendromu yani
“Cahil Cesaretini” duydunuz mu?
Limon olayından sonra çeşitli çalışmalar
yapılmış. Cornell Üniversitesi akademisyenlerinden David Dunning ve Justin
Kruger, 1999 yılında yaptıkları bir dizi deney sonucu bu etkiyi keşfetmişler.
Cahil cesaretini makalede şu şekilde açıklamışlar: "Cahillerin,
ölçüsüzlükleri kendileriyle ilgili algılarındaki hatalardan; yüksek bilgi
düzeyine sahip, becerikli, yeteneklilerin ölçüsüzlüğü ise diğer insanlarla
ilgili algılarındaki hatalardan kaynaklanmaktadır."
4 farklı hipotez ve
sonuçları
• Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz
olduklarını fark edemezler.
• Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma
eğilimindedir.
• Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli
insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
• Nitelikleri, eğitimle artırılırsa, aynı
niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.
Dunning ile Kruger'ın vardığı sonuçla örtüşen
çok farklı çalışmalar yapıldı. Bu durum, etkinin geçerliliğini çok daha arttırdı.
Sonuç olarak insanlar, bir konu hakkında ne
kadar az biliyorsa, o konu hakkındaki az olan bilgisi aslında ne kadar az bilgi
sahibi olduğunu fark etmesini engellediği gibi, sanki konuyla ilgili her şeyi
biliyormuşçasına bir özgüven kazandırmaktadır.
Sağlık alanında sık sık karşılaştığımız
cahillerin cesaretlerini de ortaya koyan bir çalışma. Bu kişilere karşı önlem
almak çok önem taşıyor. Ayrıca bu kişiler safsata da yapabiliyor.
Safsata nedir?
Bunun için öncelikle safsatanın ne demek
olduğuna bir bakalım. Alev Alatlı tarafından hazırlanan Safsata Kılavuzu’nda
tanım şu şekilde yer alıyor: “Bir düşünceyi ortaya koyarken ya da anlamaya
çalışırken, yapılan yanlış çıkarsamaların tamamına safsata denir.
Safsatalar, ilk anda geçerli ve ikna edici gibi gözüken ancak
yakından bakıldığında kendilerini ele veren sahte argümanlardır.”
Birçok alanda konuları araştırıp bu konular
hakkında aktarma yapabilirler. Ancak uzman gibi çıkıp medyada konuşmak safsata
yapıldığını ortaya koyar.
Bu nedenle cahil cesaretiyle safsata
yapanlardan korunmak için şunları yapabiliriz:
• Sağlık okuryazarlığı bilinci oluşturulmalı.
Bu konuda kampanyalar yapılmalı. İnsanların doğru bilgiye ulaşmasının yolu
açılırken, bu konuda bilinçlendirilmek çok önem taşıyor.
• Gazetecilerin sağlık alanında
uzmanlaşmasına destek olunmalı. Bu alanda çalışan haberciler için belli
aralıklarla uzmanlık eğitimleri ve çalıştaylar düzenlemek için imkanlar
verilmeli.
• Sağlık alanındaki sözde uzmanlardan
korunmak için yöntemler geliştirilmeli. Hukuki yaptırımlar sağlık
çalışanlarının dışında sağlıkla ilgili konuşan herkes için geçerli olmalı.
Hukuki bir düzenleme yapılmalı.
• Bloggerlar, instagramerların ya da sosyal
medyada takipçi sayısı çok olanların reklam amacıyla yaptığı paylaşımları ile
ilgili bir düzenleme getirilmeli.
• Ünlü olan herkesin sağlık alanında konuşma
cesaretinin önüne geçilmeli. Buna karşı önlem alınmalı. Sağlık sertifikalarla
anlatılamaz, liyakat işidir.
• Sağlığın, reklam şeklindeki yansıması
değiştirilmeli. Sağlık, etik, güvenilir ve objektif şekilde ele
alınmalıdır.
Sağlıklı yaşam için sağlıklı medya şart!
Bunun için aslında hepimize iş düşüyor. Sağlıklı bir gelecek için sağlıklı
medyanın olmasına destek olmalıyız.
Yorumlar