ADLİ TIP ÖNCÜLERİNDEN MERAK EDİLENLERE YANITLAR

Adli tıp alanında ülkemizde yapılan çalışmalar, bilirkişi raporları ve daha birçok konu hakkında Adli tıp alanında önemli uzmanlardan bilgi aldık.

Adli Tıbbı nasıl tanımlarsınız? Adli Tıpta yenilikler ve gelişmeler nelerdir?  Adli tıpta çalışanlar bu kadar ağır şartlara nasıl dayanıyorlar? Adli tıp raporları güvenilir mi?  Yurt dışı ile karşılaştırıldığında durumumuz nedir? Adli Tıp raporlarının özgürce hazırlandığını düşünüyor musunuz? Adli Tıp Kurumu ve Üniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dallarını karşılaştırdığınızda raporlar açısından neler dikkatinizi çekmektedir? gibi merak edilen konuları Adli tıp uzmanlarına sorduk.

 Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ahmet Nezih Kök : “Adli Tıp öncelikle tıbbın bir dalıdır. Ancak hukuku da çok yakından etkilemektedir. Yargılama faaliyetini gerçekleştiren hakimin (Cumhuriyet Savcısı) her konuda bilgi sahibi olması beklenmemektedir. Özellikle üst derecede teorik bilgi ve pratik beceri gerektiren tıp alanını ilgilendiren bir hukuki uyuşmazlığın çözümünde hakim, hekimin dolayısı ile hukuk, tıbbın bilgisine ihtiyaç duyacaktır. İşte adli tıp, tıp ile hukukun bir kesişim kümesidir. Bu arada yaşam hakkının, vücut bütünlüğünün örselenmesi ile ilgili konularda görüş bildiren adli tıp, hiç kuşkusuz ki insan hakları ile ilgili bir çalışma alanıdır. Özellikle adil yargılanma hakkının gerçekleşmesinde de adli tıp, bilimsel, tarafsız olmasının yanı sıra makul sürede bilirkişi raporlarının hazırlanması ile de insan haklarının amaca uygun gerçekleşmesinde önemli rol oynamaktadır. Diğer yandan adli tıp suçun ve suçlunun ortaya çıkarılmasına katkıda bulunduğundan kriminalistik bir alandır.

“Adli Tıp Kurumu’nun Varlığı Bazı Durumlarda Üniversiteler Açısından Olumsuzluk Oluşturdu”

Hiç kuşkusuz dünyada ve ülkemizde pozitif anlamda en önemli değişim ivmesi adli tıptadır. Bunda en önemli faktör 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, yükselen bir değer olarak insan hakları kavramının kabul edilirliği ve çağdaş hukuk devletine yüklenen etkin soruşturma yükümlülüğüdür. Ülkemizde de adli tıp alanında çok önemli gelişmeler olmuştur. Bunların başında adli tıp uzmanı sayısında artıştır. Diğer yandan hem Adli Tıp Kurumu hem de üniversite adli bilim dalları teknolojik yatırımlar yapmışlardır. Ulusal ve uluslararası toplantılara katılım artmış, ülkemizde önemli toplantılara ev sahipliği yapılmıştır. Ancak vardığımız noktanın yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir.  Her şeyden önce adli tıp uygulamalarında Adli Tıp Kurumu’nun varlığı bazı durumlarda üniversiteler açısından olumsuzluk oluşturmaktadır. Üniversite adli tıp anabilim dallarının uygulamaya yönelik özellikle otopsi ile ilgili olarak sıkıntıları vardır.

“Hiçbir Bilirkişi Raporu Hakimi Bağlamaz”

Adli Tıp bir bilim dalıdır. Diğer yandan verilen raporlar etkisini hukuk alanında göstermektedir. Bazı konularda farklı raporların olması doğaldır. Bu raporlar daha çok yorumlamaya yönelik raporlardır. Burada çok önemli bir emniyet sibobu vardır. Bu da hiçbir bilirkişi raporunun hakimi bağlamayacağı ilkesidir. Bu nedenle resmi bilirkişilik kavramı çok da doğru değildir. Zaten Ceza Muhakemesi Kanununda da yer alan uzman görüşü (alternatif rapor) ile bu zorluğun kırılması amaçlanmıştır. Adli tıp raporlarının yasal kontrolü için en önemli hukuki argüman çapraz sorgudur. Burada bilirkişinin bilgisi ve raporu sorgulanarak adli raporların doğruluğu ve güvenilirliği maksimize edilebilir.

“İnsan Kaynaklı Hataları Önlemek En Başta Siyasilerin Görevidir”

Ülkemiz adli tıbbı yurt dışı ile karşılaştırıldığında farklı şeyler söylenebilir. Tabii ki en önemlisi kiminle ya da nereyle karşılaştırdığınızdır. Ancak şunu kesinlikle söyleyebilirim ki durumumuz sanılandan çok iyidir. Bu sonuca doğru gelmemizde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları da önemli rol oynamıştır. Ancak; şu da bir gerçek ki insan faktörünün olduğu yerde insana ait olumsuz etkenler rapor kalitemizi ve dolayısı ile ülkemiz adli tıbbını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle insan kaynaklı hataları önlemek en başta siyasilerin görevidir. Çünkü; toplumda adalet dağıtımında şüphe olursa bu imajı doğru da yapsanız silemezsiniz.

“21 Yıllık Adli Tıp Uzmanıyım, Hiçbir Kişi Ya Da Kurum Bana “Bunu Şöyle Yap” Demedi”

21 yıllık adli tıp uzmanıyım ve öğretim üyesiyim, binlerce rapor verdim binlerce otopsi yaptım. Bu güne kadar hiçbir kişi ya da kurum bana “bunu şöyle yap” demedi. Yasalar bize neyi, nasıl yapacağımızı söyler. Ben aynı zamanda Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdim. İmzanın sorumluluğunu bilirim. Ülkemiz bir hukuk devletidir. Eğer özgürce hazırlanmayan bir adli tıp raporu varsa orada bahsi olan konunun mutlaka açığa çıkarılması ve araştırılması lazım. Adalet dağıtımında şüphe olursa bu en çok devletimize ve milletimize zarar verir.

“ATK’nın İş Yükünü Azaltarak Türk Yargısına Önemli Hizmet Yapacaklardır”

Adli Tıp Kurumu (ATK), 2659 sayılı yasa ile kurulmuş bu yasa hükümlerine göre görev yapan bir kurumdur. Doğal olarak idari teşkilatlanması vardır. Kurum başkanının çok önemli yetkileri vardır. Sıklıkla da siyasi iktidar tarafından atanır. Ayrıca teşkilatlanma içerisinde ihtisas dairelerinin ve ihtisas kurullarının oluşturulmasında maalesef siyasi iktidar önemli rol oynar. İşte sıkıntı da buradadır. Bu atamalar her dönemde sıkıntı yaratır. Basına da yansıyan huzursuzluklar gözlenir.  Ancak; şu da bir gerçek ki yansıyan sıkıntıların gerçekliği umulan kadar değildir. İş yükünün fazla olması ATK için bir handikaptır. Bir uyuşmazlığın mahallinde çözülmesi önemlidir. Bu yargılamanın makul bir sürede bitirilmesine de olanak verir. Maalesef, Yüce Yargıtay’ın kararlarının da etkisi ile her vakanın ATK’ya gitmesi ATK’nın iş yükünü artırmış, bu da hem bazı aksaklıklara hem de gecikmelere neden olmuştur. Bu da adil yargılanma hakkını örseler. Oysaki ülkemizde üniversite sayısı nerede ise 200’e ulaşmıştır. Hemen hemen her ilimizde adli tıp anabilim dalı vardır. Buralardan etkin bir şekilde yararlanılmalıdır. Kaldı ki üniversiteler, bilimsel gelişmeleri en önden takip eden kurumlardır.  ATK’nın iş yükünü azaltarak Türk Yargısına önemli hizmet yapacaklardır.”

Ülkemizde ise Adli Tıbbı Tanımlamak “Devekuşunu” Tanımlamaya Benzer

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp AD.  Yrd. Doç. Dr. Ahmet Turla: “Bilimsel anlamda kısaca; tıp biliminin hukuk için kullanılan yanıdır diyebiliriz. Ülkemizde ise adli tıbbı tanımlamak “devekuşunu” tanımlamaya benzer; yerine göre kuş olur, yerine göre deve.

Son yıllarda dünyadaki bilimsel gelişmelerin çoğu tıp alanında yaşanmaktadır. Doğal olarak bu gelişmeler adli tıp hizmetlerinin çeşitlenmesi ve gelişmesine de katkı sunmaktadır. Özellikle hemogenetik alandaki çalışmalar adli tıp ya da kriminalistik bilim alanlarının önünde geniş ufuklar açmıştır. Bunun dışında dünyadaki iletişim olanaklarının artması, ülkelerin birbirleri ile bilgi birikimlerini paylaşmada çığır açmıştır. Fazla değil 10-15 sene önce başka bir ülkede yapılan bir çalışmaya ve yayına ulaşmak ya da başka ülkelerin istatistiki verilerine ulaşmak bazen aylar alıyor, bazen de imkansız oluyordu. Şimdi ise bu kaynaklar bir bilgisayar ekranı uzaklıkta. Bunun sadece adli bilimler için değil tüm bilim alanları için bulunmaz bir nimet olduğunu unutmamalıyız. Her mesleğin kendine özgü zorlukları var. Ben her zaman bu meslekte bedeni yorgunluklardan çok zihni yorgunluğumuzun daha fazla olduğunu düşünüyorum. Ne kadar profesyonelce davransanız da olaylardan etkileniyorsunuz. 

Diğer alanlara göre ülkemizde adli tıp uzmanlarının emeklilik sonrası çalışma alanı ve geliri fazla olmadığından yaşı dolan kolay kolay emekli olamıyor. Tüm dünyada adli tıp uzmanları arasında alkol - madde kötüye kullanımının yaygın olduğu biliniyor.

İnsan Ne Kadar Güvenilir İse, Hazırladığı Rapor da O Derecede Güven Vericidir

Adli tıp raporlarını insan üretir. Bu üretim aşamasında; bilgi, tecrübe, analiz sonuçları raporu hazırlayan tarafından harmanlanır, yorumlanır ve sonunda bir rapor meydana gelir. Buradan ulaşılabilecek sonuç şu; İnsan ne kadar güvenilir ise, hazırladığı rapor da o derecede güven vericidir.

Her Raporda En Az Bir Kişi Sizi Sevmez

Adli tıp alanında “güvenilir insan ya da güvenilir bilirkişi”; bilimsel düşünen, araştıran, dünyadaki gelişmeleri izleyen, baskılara boyun eğmeyen, bilimsel tartışmalara açık, içtihadın yasa olmadığının ayrımında, yazdığının ya da söylediğinin arkasında duran kişi adli tıp alanında güvenilir bilirkişidir ve yazdığı raporlara da güvenilebilir. Adli Tıp raporları dünyanın her yerinde tartışılır. Çünkü verdiğiniz rapor bir tarafın işine gelir, diğer tarafın işine gelmez. Eğer karar vermezseniz her iki tarafın da işine gelmez. Yani anlayacağınız her raporda en az bir kişi sizi sevmez.

Yurt Dışında Sorunları Nasıl Aşıyorlar?

Olaya böyle bakınca her yerde sorun yaşanması kaçınılmaz oluyor. Ama gelişmiş ülkelerde bu durumu nasıl aşıyorlar diye bakacak olursak; öncelikle siyaseten bağımsız köklü yapılar oluşturmuşlar. Çalışanların yeterliliklerinden ve kurumların akreditasyonundan kesinlikle ödün vermiyorlar. Raporlar daha detaylı ve içeriğinde tartışılabilecek pozitif ve negatif bulgular tüm açıklığıyla bulunuyor. Mahkeme süreçlerinde bilirkişilerin yeterlilikleri rahatça sorgulanabiliyor. Tüm bunlar sonucunda da raporlar konusunda insanların aklında daha az soru işareti kalıyor. Ben Adli Tıp Anabilim Dalında çalışan öğretim üyesi bir adli tıp uzmanı olarak hazırladığımız adli raporları özgürce hazırladığımıza inanmaktayım. Zaten en ufak bir baskı hisseder isem, bu işi yapmamam gerektiğini düşünür ve bırakırım.

“Adli Tıp Özerk Bir Hale Getirilmeli”

Adli Tıp Kurumu, bu ülkede adli tıp hizmetlerinin kurumsallaşması adına çok büyük hizmetler vermiştir. Ancak geldiğimiz noktada misyonunu tamamlamış olduğunu ve yeni bir adli tıp yapılanmasına gerek olduğunu düşünmekteyim. Öncelikle adli tıp özerk bir hale getirilmeli, herhangi bir bakanlığın ve dolayısıyla siyaset alanının dışına çıkartılmalıdır. Yoksa ürettiği raporlar her zaman tartışmaya açık olacaktır. Üniversitelerde ise, anabilim dalı sayıları son 10 yılda çok büyük artış gösterdi. Ancak her anabilim dalının da yeterli fiziksel imkan ve personel sayısına ulaştığını söylemek zor. Ama az veya çok bir çaba içinde oldukları görülmektedir. Bilimsel çalışmalar ve toplantı sayıları her yıl artmakta ve çeşitlenmektedir. Bu çabalar sonucunda da üniversitelerden doyurucu, bilimsel nitelikte adli raporların çıkması da beklenen bir sonuçtur.”

“Adli Bilimler İse Bir Olguda Hak Aşımının, Haksızlığın Nesnel Verilerini Araştırır”

Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı öğretim üyesi Erhan Büken: “Adli tıp, adli bilim alanlarının bir alt grubu ve tıp teknik disiplininin bir alt grubudur. Adli nitelikli, tıbbi içerikli olgu ve olayların çözümlenmesi için gerekli bilgileri araştıran bilim alanıdır. Var olan bilimsel ve teknik bilgileri olayların çözümü için kullanan bir teknik disiplindir. Hak hukuk tarafından kişiye tanınan yetki olarak tanımlanırsa, haksızlık hukukun tanıdığı yetkinin aşılması olarak kabul edilebilir. Hakkın sınırlarını hukuk belirler. Adli bilimler ise bir olguda hak aşımının, haksızlığın nesnel verilerini araştırır. Bununla da kalmaz, haksızlığa neden olan etkenleri, haksızlığın düzeyini ve sonuçlarını araştırır, haksızlığın tekrar etmemesi için alınması gereken önlemleri tartışır ve topluma önerirler. Adli bilimlerin ve adli tıbbın araştırma yöntem ve yolları çok çeşitlidir. Kullanılacak yöntem ve teknikler olgu özelliklerine göre belirlenir. Kimi olgularda sadece hastanın muayenesi ile çözüme ulaşmak mümkünken, kimi olgular ileri tekniklerle incelemeleri ve hatta günümüzde bilim ve tekniğin ulaştığı gelişmişlik düzeyinde mümkün olan tüm bilgileri kullanmayı gerektirebilir. Adli tıp, olgunun çözümü için, olgu özelliklerine göre, hem adli bilimlerin diğer alanları hem de diğer tüm bilim alanlarıyla ortak bir disiplin oluşturması ve tüm bu alanların bilgi ve tekniklerinden yararlanması gereken multidisipliner bir alandır. Hukuk, kriminoloji, kriminalistik, kimya, biyoloji, psikoloji, psikiyatri, toksikoloji, farmakoloji, entomoloji... bu alanlara örnek gösterilebilir.

“Adli Tıptaki Gelişmeler ve Yenilikler Tüm Diğer Alanlardaki Gelişmelerden Etkilenir”

Adli tıp, adli bilimlerin ve diğer tüm bilim ve teknik alanların ilgili, gerekli verilerini kullanarak çözümü gereken sorunun çözümüne yönelik bilgi üretir. Bu nedenle multidisipliner bir çalışma alanıdır. Çeşitli kaynaklardan olgunun çözümüne yönelik olarak topladığı bilgileri, hukuki kavramlarla ilişkilendirerek mahkemeye bilgi sağlar. Adli tıptaki gelişmeler ve yenilikler tüm diğer alanlardaki gelişmelerden etkilenir. Eğer adli tıp uzmanının olgunun çözümüne yönelik bilgileri etraflıca araştırma gayreti ve niyeti varsa, her yeni bilimsel gelişme adli tıpta da bir gelişme olarak kabul edilebilir. Öte yandan görüntüleme teknikleri, bilişim alanındaki gelişmeler, kimyasal ve toksikolojik incelemelerdeki gelişmeler doğrudan adli bilimler ve dolayısıyla adli tıp uygulamasına yansımaktadır. Ülkemizde de henüz oturmuş olmasa da yeni tekniklerin yavaş yavaş adli tıp uygulamasında yerini bulmakta olduğu söylenebilir. Ancak şuna da dikkat çekmekte yarar var. Yeni teknolojilerin kullanılması pahalıdır. Adli tıp alanında yapılan yatırımların bireysel ve kurumsal olarak, maddi anlamda geri dönüşü uzun zaman alır. Ancak adaletin fiyatı var mıdır? Bir olguda haksızlığın giderilmesi ve ortaya çıkarılmasının bedeli nedir? Toplumsal huzurun ve güvenliğin bedeli yatırımların kısa zamanda geri dönmesi ya da dönmemesi ile ölçülebilir mi? Bir bilim alanının veya bilim adamlarının başarısı günümüzde hem bireysel çaba, çalışma ve yeteneğe hem de çalışılan konuda alt yapının sağlamlığına, yapılan yatırımın düzeyine bağlıdır. Daha çok yatırım, daha çok başarı neredeyse koşul hale gelmiştir. Devlet ve üniversiteler bu alana yeterince yatırım yaparlarsa hem bu alanın gelişimine hem de adaletin yerini bulmasına katkı sağlamaları olasıdır.

“Tüm Adli Tıp Raporlarını Bir Kefeye Koyarak Böyle Bir Değerlendirme Yapılamaz”

Hayatın olağan akışında genellemeleri tehlikeli bulurum. “Adli tıp raporları güvenilir mi ?” sorusu bir genelleme içermektedir. Tüm adli tıp raporlarını bir kefeye koyarak böyle bir değerlendirme yapılamaz. Bir raporun güvenilir olup olmadığını belirleyen çok çeşitli unsurlar söz konusudur. Bunlar, raporun hangi konuda düzenlendiği, raporu düzenleyenlerin ne kadar yetkin olduğu, konu hakkında yeterli delilin toplanıp toplanmadığı, bilimsel verilerle desteklenip desteklenmediği yani rapor düzenlerken yeterli özenin gösterilip gösterilmediği olarak sıralanabilir. Öte yandan raporun tam ve doğru olarak düzenlenmesi sadece bilirkişinin çabasıyla sınırlı değildir. “Mahkeme tarafından olgunun çözümüne yönelik deliller ne kadar etkili ve yeterli toplandı, yan faktörler ne kadar göz önünde bulunduruldu, hatta mahkeme doğru soruları sordu mu? Gerçekten bilirkişiden talep edilen veriler bu olgunun çözümü için gerekli veriler midir yoksa sıklıkla karşılaştığımız şekilde adet yerini bulsun diye sorulmuş sorular mıdır?” soruları cevaplanmadan raporun güvenilir olup olmadığını söylemek zordur.  Bir başka unsur da o konuda yeterli bilimsel veri bulunup bulunmadığıdır. Adli tıp uzmanı bir pazılın parçalarını bir araya getirerek olayı bilimsel veriler ışığında mahkeme ve ilgili taraflar için anlaşılır kılmaya çalışmaktadır. Pazılın eksik parçaları bilimsel verilerle tamamlanır. Ancak eğer bu konuda yeterli bilimsel bilgi birikimi yoksa eksik parça çoksa olgunun çözümlenmesi ve açıklanması olası değildir. Tüm bu etkenler o raporun güvenilirliğini etkileyen unsurlardır.

“Asistanlarımızı Sadece Hizmet Görmek Üzere Değil, Dünyadaki Gelişmeleri Takip Edecek ve Uygulamalarında Gelişmeleri Gözetebilecek Perspektiften Yetiştirmeliyiz”

Türkiye adli tıp alanında da bazı konularda dünyanın diğer ülkelerinden hiç de geri değildir hatta boy ölçüştüğümüz veya onlardan üstün olduğumuz konular da vardır. Bizim en önemli eksiğimiz diğer pek çok alanda olduğu gibi bu alanda da maddi imkânların, araştırmalara ayrılan bütçenin yetersizliğidir. Yetişmiş insan gücümüz hızla artmaktadır. Ancak daha kaliteli insan gücü yetiştirilmesi için bazı bakış açılarının değiştirilmesi gerekebilir. Örneğin asistanlarımızı sadece hizmet görmek üzere değil, dünyadaki gelişmeleri takip edecek ve uygulamalarında gelişmeleri gözetebilecek perspektiften yetiştirmeliyiz. Ancak bu konuda da sorun sadece adli tıp alanında değildir. Eski ile yeninin çatışması, yerleşmiş düzenin korunması ile yeniliklerin sürece adapte edilmesi konusunda çatışma hemen tüm alanlarda gözlenen bir sorundur. Türkiye’de de adli bilimler ve adli tıp alanında bu yönden çatışma devam etmektedir. Bir grup sadece alışkın oldukları şablonlarla hareket etmek ve hatta bu şablonlarla rapor hazırlamayı sürdürmek gayretindedir. Yeniliklerin sürece adapte edilmesine karşıdır. Genellikle üniversitelerden genç arkadaşlarımız yenilikleri adapte etmek gayretindedirler.

“En Önemli Unsur Mahkemelerin ve Özellikle Yüksek Mahkemelerin Bu Konudaki Yaklaşımlarının Değiştirilmesidir”

Burada Yargıtay’ın ve bazı mahkemelerin hatalı tutumlarına da değinmek gerekir. Onlar da sıklıkla alıştıkları şablonları aramakta hatta üniversitelerdeki yenilikçi hocalarımız ve arkadaşlarımıza eski şablonları kullanarak rapor düzenlenmesini dayatabilmektedirler. Bu hatalı bir yaklaşımdır. Aslında belki de en önemli unsur mahkemelerin ve özellikle yüksek mahkemelerin bu konudaki yaklaşımlarının değiştirilmesidir. Çünkü adli hizmetlerin temel alıcısı yargı mekanizmasıdır. Alıcı daha iyiyi ayırt edebiliyor ve talep ediyorsa hizmet sağlayıcı da kendisini geliştirmek zorunda kalır. Aksine hizmet talep eden kaliteyi değil, niceliği ön planda tutuyorsa hizmet sunucusu da bu zorunluluğu hissetmeyecektir. Türkiye’de bence en önemli sorun, adalet mekanizmasının adli tıp yapılanmasına yetersiz yaklaşımıdır. Kararlarda delilin önemini farkında olan ve kararlarını delile dayalı olarak vermek zorunda olduğunu, doğru delile ancak adli bilimler kanalıyla ulaşılabileceğini içselleştirmiş bir yargı profiline gereksinim vardır. 

“Adli Tıp Kurumu da Dev Bir Organizasyon Olarak Zor Dönüşmektedir”

Kurumsal yapıların dönüştürülmesi, geliştirilmesi bireysel dönüşüm ve gelişimin sağlanmasından daha zordur. Adli Tıp Kurumu da dev bir organizasyon olarak zor dönüşmektedir. Bireysel olarak çok gayretli, iyi niyetli çabalar ve kişiler şüphesiz vardır. Buna karşın Kurumda, Üniversitelere nazaran biraz daha konservatif bir yapının varlığı da inkâr edilemez. Ama zaten üniversitelerin görevi de bu dönüşümü, gelişimi sağlayacak çalışmaları yapmak, araştırmalardan elde edilen verileri uygulamaya yönlendirmek değil midir?

Bir başka açıdan da sadece hizmet odaklı bir yaklaşımla çalışan her arkadaşımız, meslektaşımızın da gelişmeleri takip etmeleri ve uygulamaya dönüştürmeleri beklenmemelidir. Öte yandan adli tıp konusu ve çalışma alanı açısından o kadar geniş bir kapsamı vardır ki, herkesin, her konuda tüm gelişmeleri takip etmesi olanaklı görünmemektedir. Bir de günlük iş yükünü göz önünde bulundurduğunuz da neredeyse Kurumdaki meslektaşlarımızın bırakın literatür takibini kıpırdamaya bile olanakları yoktur.”

“Adaletin Gerçekleşmesine En Çok Yardımcı Olan Bilim Dalıdır”

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı öğretim üyesi Hamit Hancı: “Adli tıbbın temel görevi,  otopsileri yapmak, ölüm  sebeplerini ve zamanını saptamak adli bir olaya yönelik insan vücudu üzerindeki darp izlerini belirlemek ve cinsel saldırılarda delil saptamaktır. Otopsi, yaralanma, cinsel saldırı, ceza sorumluluğu, çocuk istismarı, maluliyet gibi pek çok konuda Adli Tıp görüş bildiren bir bilirkişilik dalıdır. Adaletin gerçekleşmesine en çok yardımcı olan bilim dalıdır. Tıbbın diğer dallarından farklı olarak bir ülkenin güvenlik, asayiş kimi zamanda politik yapısını ilgilendiren olaylarla iç içe bir bilim dalıdır.

Geniş Yelpaze İçinde Adli Tıp

Adli tıp uzun yıllar otopsi, cinsel saldırı ve darp muayenesi olayı olarak anlaşılmıştır.  Oysaki son yıllarda çok büyük gelişmeler ve ilerlemeler kaydetmiş, birçok bilim dalıyla ortaklaşa çalışır hale gelmiştir.  Adli Tıp çok daha büyük bir aile olan Adli Bilimlerin bir parçası haline gelmiştir. Adli Bilimler ise; tıp, fen ve sosyal bilimler alanlarındaki bilgilerin adaletin hizmetine sunulmasıyla ilgilenen bir daldır.  Bu geniş yelpaze içinde Adli Tıp:

Adli Psikiyatri alanında; bir suç işleyen akıl hastasının, o sırada bilincinin yerinde olup olmadığı ve ceza alıp almayacağı (ceza sorumluluğu) , suç işleyen çocukların bu suçun farkında olup olmadıkları, kendisine cinsel saldırıda bulunulan kişinin zeka durumu,  haksız bir tahrik sonucunda kişinin verdiği reaksiyonun cezasına etkisi ile ilgilenirken, Satış, vasiyet, miras gibi hukuki işlemleri gerçekleştiren kişinin akıl sağlığı yerinde olarak bu işlemleri gerçekleştirip gerçekleştirmediğini de araştırır.

Adli Entolomoloji, alanında cesedin vücudundaki böcek ve larvaları incelenerek cesedin ölüm zamanı öldüğü bölge tespiti ile ilgilenir. Ateşli silah ve patlayıcıların kullanıldığı olaylarda ölüm nedenini ve orijinini belirleme,  çıkan yangınlarda yangın sebeplerinin ve delillerin tespiti. Çürümüş insan cesedinin bulunabilen kalıntılarından kimlik, yaş ve cinsiyetinin tayini yöntemleri. Zehirlenmelerde ve narkotik materyalde inceleme ve tespit yöntemleri Yazı Belge İnceleme, Diş ve dişetlerinden yanmış cesetlerin kimliğini ya da hangi zehirle zehirlendiği, Yumuşak dokularından arınmış bir şekilde bulunan bir kafatasının nasıl bir yüze sahip olduğunun adli büstçülükle araştırılması. Hekimin yasal sorumluluk ve yetkilerinin irdelenmesi, suça yönelten faktörlerin tespiti,  suç işleyen kişilerin ruhsal çözümlemeleri, çocuk suçluluğuna yol açan etkenler ve önleme çalışmaları. çocuk istismarı ve ihmali. Trafik kazalarında kazanın nedenini öğrenmek, kazadaki kusur ve suç unsurlarını bulmak, kusur derecelerini saptamak. Trafik kazası sonucu yaralanan veya ölenlerde adli muayene ve otopsi, kimliklendirme, travmatik değişikliklerin lokalizasyonu ile niteliğinin belirlenmesi, giysiler ve lezyon niteliğinin incelenmesi ile kazadan sorumlu taşıtın tanımlanması, suç olaylarının bilgisayar yardımıyla canlandırılarak açıklanması (adli animasyon), cinsel saldırılarda, olayda fiziksel şiddet kullanıp kullanılmadığı, cinsel ilişkinin gerçekleşip gerçekleşmediği, derecesi ve sonuçları ve saldırganın kimliği DNA incelemeleri Bilgisayar suçları gibi pek çok alan artık Adli Tıbbın çalışma alanına girmiştir.

“Üzerinde Hep Baskılar Olan, Bu Uzmanlık Dalını Kimse Kolay Kolay Seçmiyor”

Stresli, üzerinde hep baskılar olan, bu uzmanlık dalını kimse kolay kolay seçmemektedir. Mesleki Tükenmişlik oranı ile hepatit, tüberküloz gibi bulaşıcı hastalık oranları diğer alanlara göre yüksektir. Yine de adalete yardımcı olabilmenin huzuru ve mutluluğu bu yorgunluğu unutturmaktadır.

TATA (Türkiye Adli Tıp Akademisi) İsimli Bir Çalışmamız

Son yıllarda bilirkişilik kurumlarının bağımsız olmadığı iddiaları çok sık gündeme gelmektedir. Mali açıdan ve atanma açısından bağımsızlığın gerekliliği yurt dışından ülkemize bilimsel amaçlı ziyarete gelen hukukçular ve adli bilimciler tarafından çok sık olarak vurgulanmaktadır. Bir tür “tekel” haline gelmiş olan Adli Tıp Kurumu (ATK), Emniyet Genel Müdürlüğü Kriminal Polis Laboratuarları Dairesi (KPL) ve Jandarma Kriminal Daire Laboratuarları (JKDB), Devletin idari yapılanması içerisinde yer alan ve devlet” aygıtının veya emrinde işlev gören müesseselere dönüşmüşlerdir. Bu nedenle üzerinde çalışma yaptığımız ve yayınladığımız özerk bilirkişi kurumlarının oluşturulması gerekmektedir. Bu alanda TATA (Türkiye Adli Tıp Akademisi) isimli bir çalışmamız ve makalemiz vardır.

Teknik olarak bakıldığında yurt dışındaki pek çok imkan ülkemizde mevcuttur. Adli Tıp Kurumu gibi Bilirkişilik kurumlarının mali açıdan ve atanma açısından bağımsız olmaması bile özgürlük açısından düşündürücüdür. Üniversitelerin tıp fakülteleri adli tıp anabilim dallarında hazırlanan raporların daha özgürce hazırlandığı söylenebilir. Ancak mahkemeler ve savcılıklar bir alışkanlık olarak hep Adli Tıp Kurumuna dosyaları göndermeyi tercih etmekte.

“Büyük Bir Potansiyel Heba Olmakta”

Adli Tıp Kurumu ve Üniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dallarını karşılaştırdığınızda her iki kurumda da Adli Tıp uzmanları benzer raporları vermekte. Adli Tıp Kurumunun olanca iş yüküne karşın, Hukuk, Üniversite Adli Tıp Anabilim Dallarındaki öğretim üyesi ve Adli Tıp uzmanlarından yeterince yaralanmamakta. Büyük bir potansiyel heba olmakta ve dosyalar gecikmekte.”

“Adli Tıp Bilimsel Bilgi Ve Delilleri Değerlendirdiği İçin Raporları da Objektif ve Güvenlidir”

İstanbul Üniversitesi  İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı  öğretim üyesi Prof. Dr.  Nevzat Alkan :  “Adli tıp, tıp bilgilerini hukuki makamların  anlayacağı içerik ve stilde ortaya koyan bilim alanıdır.  Dünya'da yaşanan tüm gelişmeler günü gününe Türkiye'ye de yansımaktadır. Tıp Bilimindeki her gelişme adli tıbbın çalışma alanına katkı sağlar. Adli tıbbın her uygulama alanında dünyada sayısız gelişme yaşanmaktadır.  Adli tıp zor bir çalışma alanıdır. Ama zaten bu alana yönelen kişiler bu zorluğu öngörerek bu alana yönelirler. O nedenle çalışma koşulları onlara ağır gelmez. Adli tıp bilimsel bilgi ve delilleri değerlendirdiği için raporları da objektif ve güvenlidir.

Şehir merkezlerinde gelişmiş batı ülkeleri ile es bir uygulama söz konusudur. Ancak bu bilimsel içerik tüm Anadolu'ya henüz yayılmamıştır.Bu kişisel bir durumdur. Talimatla rapor hazırlamayı kabul eden kişiler varsa zaten onlar da sonrasında talimatla rapor yazdık demezler. İnsan kalitesi iyi ise kişi raporunu özgürce yazar ve bu raporu hazırlarken de bilimsel bilgi ve delilleri kullanır. Adli Tıp anabilim dalları uygulamada daha az görev aldığı için iş yükü daha hafiftir. Bu sebeple raporları daha özenli ve daha ayrıntılıdır.”

“Bir Sigara İzmaritinden Bir Cinayet Çözülebilmektedir”

İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi. Adli Tıp Anabilim Dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Osman Celbis : “Hukuk ve tıbbın kesişme noktası olup, adli soruşturma ve yargı sürecinde bir olayın aydınlatılması, mahkemelerin teknik konularda bilgi edinerek olayı çözebilmesi için tıbbı ilgilendiren konularda bilimsel görüş bildiren bir alandır. Tıbbi alanlardaki tüm gelişmeler adli tıbba yansımaktadır. Bilimsel gelişmeler olayların çözümünde adli tıbbın kullanımına girebilmektedir. Bir ölümün çözülmesinde cihazların gelişmesiyle yeni analizler yapılabilmektedir. Adli tıbbın alanlarından olan Adli grafoloji, toksikoloji, adli antropoloji gibi birçok alanda gelişmeler çok hızlıdır. Bir sigara izmaritinden bir cinayet çözülebilmektedir.

Adli tıpta çalışanlar Alışarak. İnsan bir döngünün içinde olunca bazen fark edemiyor. Bir çok fedakarlık yapıyor insan. Yapmazsam “bir katil, bir tecavüzcü dışarıda elini kolunu sallayarak dolaşır mı” acaba sorusunu insan kendine sorunca, biraz daha diyor, biraz daha gayret, şunu da yapayım, diyor.

“Adli Rapor Bilimsel Olmak Zorunda”

Adli tıp raporlarının güvenilirliği ile ilgili bir genelleme yapmak doğru olmaz. En önemlisi ne kadar yeterli esas sorun bu. Bilimsellikten biraz uzak olabiliyor. Adli rapor bilimsel olmak zorunda. Sonuçlar geleneksel, alışılmış olanlara göre değil, bilimsel gerekçelere dayanmalı. Ben yeterince bilimsel olmadığı kanaatindeyim. Yurt dışı ile karşılaştırıldığında durumumuz biraz farklı. Avrupa Birliği ve ABD'de esas olan hangi kurumdan, üniversiteden çıktığı değil, bilimsel olup olmadığı ve herhangi bir etki altında kalınmadan düzenlenip düzenlenmediğidir. Adli Tıp raporlarının özgürce hazırlandığını konusunda doğrusu bunu bilmek mümkün değil. Ama herkesin paylaştığı endişeleri ben de taşıyorum.

Adli Tıp Kurumu Rutinle Boğuşmaktan mıdır?

Adli Tıp Kurumu ve Üniversitelerin Adli Tıp Anabilim Dallarını karşılaştırdığınızda raporlar açısından “Adli tıp kurumu rutinle boğuşmaktan mıdır”, bilemiyorum bilimsel yenilikleri yakalayamıyor. Raporlarının gerekçelerinde bilimsel verilere yeterince atıflar bulunmuyor. Adli Tıp Kurumu'nun raporları dünyadaki benzerleri ile karşılaştırılınca eksiklikler daha iyi anlaşılabiliyor.”

“Ülkemizde Adli Tıp Hizmetleri Üç Ayrı Kuruluşta Yürütülmektedir”

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi  Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Doç.Dr. Fatma Yücel Beyaztaş:  “Adli tıp; hukukla tıp arasında bir köprü olup, tıp bilimleri içerisinde yer alan bir bilim dalıdır. Hukukun tıpla ilgili konularını araştırır. Adli tıp hizmetlerini de içine alan adli olayların aydınlatılmasında görev alan multidisipliner birimlere de “Adli Bilimler” denir. Adli Bilimler; tıp bilimleri, fen bilimleri ve sosyal bilimlerin değişik alanlarındaki profesyonellerin yer aldığı bir üst çalışma alanıdır. Adli tıp uzmanlığı da adli bilimlerin bünyesinde tıp bilimleri içerisinde bir çalışma alanıdır.

Bilirkişilik görevini üstlenen Adli Tıp uzmanı dünyadaki bilimsel ilerlemeleri yakından takip eden, objektif, dürüst, alanındaki tüm ulusal yapılanmalar ile işbirliğine ve eşgüdüme açık bir kişi olmalıdır. Adli Bilimler uzmanlığı eğitimi enstitülerde, Adli Tıp uzmanlığı eğitimi ise Adli Tıp Kurumu ve üniversitelerin Adli Tıp anabilim dallarında verilmektedir. Ülkemizde adli tıp hizmetleri üç ayrı kuruluşta yürütülmektedir; Adalet Bakanlığı’na bağlı Adli Tıp Kurumu, Üniversitelerin Tıp Fakültelerine bağlı Adli Tıp Anabilim Dalları ve Üniversitelere bağlı Adli Tıp Enstitüleri.

“Adli Tıp Kurumu, Çelişkilerin Giderildiği Üst Yapılanmadır”

Adli Tıp Kurumu; merkez ve taşra örgütlenmesi olarak iki yapıdan oluşmuştur. İstanbul’daki merkez yapılanmasında Adli Tıp İhtisas Daireleri, Adli Tıp İhtisas Kurulları (altı adet) ve Adli Tıp Genel Kurulu yer alır. Adli Tıp Kurumu Genel Kurulu ise tüm ihtisas kurulu üyelerinin ve Adli Tıp Kurumu Başkanının yer aldığı, çelişkilerin giderildiği üst yapılanma olup gerekli olduğu hallerde ve yaklaşık ayda bir toplanır. Taşra yapılanması da adli tıp grup başkanlıkları ve adli tıp şube müdürlüklerinden oluşmaktadır.

“Bilirkişilik Hizmetlerinin Adli Tıp Kurumu’ndan Alınması İçin Bazı Düzenlemeler Yapıldı”

Adli Tıp Kurumu’nun ülke içindeki dağılımı ve teşkilatı başlangıçta ihtiyaca göre düzenlenmiş örnek bir yapılanmadır. Günümüzde ise adli tıp hizmetlerini yürüten eğitimli adli tıp ve adli bilimler uzmanı sayısının yetersizliği ve dağılımındaki eksikliği, davaların geç bitmesine ve adaletin geç tecellisine sebep olmaktadır. Bunu engellemek için ülkenin diğer bölgelerinde de (en az üç ayrı yerde) Adli Tıp Kurumu’nun merkez yapılanması gibi teşkilatı sağlanarak kurum merkeziyetçi konumdan kurtarılması gerekir. Ayrıca Adli Tıp Kurumu, Adalet Bakanlığı’na bağlı resmi bilirkişilik kurumudur. Yargıtay aracılığıyla da bilirkişilik hizmetlerinin Adli Tıp Kurumu’ndan alınması için bazı düzenlemeler yapılmıştır. Dünyanın hiçbir demokratik hukuk devletinde yargılanmanın yapıldığı organla tarafsız bilirkişi aynı kuruma bağlı olarak çalışmamaktadır. Bu durum bilirkişilik kavramı ve uygulaması açısından önemli sakıncalar içeren bir durumu göstermektedir. Bir insan için yaşamsal öneme sahip ve son karar niteliğinde olan bilirkişi raporlarının düzenlendiği bir kurumun şaibeli ifadelere fırsat vermeden, bağımsızlığını ve bilimselliğini gözler önüne serecek bir yapıda olmasına izin verilmelidir.

“Bilirkişilik Kurumları Tarafsız ve Özerk Bir Yapıya Kavuşturulmalıdır”

Bilirkişilik kurumları tarafsız ve özerk bir yapıya kavuşturulmalıdır. Uluslararası standartlara uygun eğitim veren bilimsel ve akademik bir yapılanmaya sahip olmalıdır. Çünkü tıbbın en yetkin ve karmaşık sorunlarına çözüm beklendiği bir kurumda bilimsel kriterler olmadan yapılan atamalar siyasi kuşku uyandırır ve adalete gölge düşmesine yol açar.

“Ülkemizde Adli Tıp Dünyadaki Eşleriyle Rekabet Edebilmesi Ve Eş Seviyede Bilimsel Düzeyde Olabilmesi İçin Uygun Adımlarla Atılmalıdır”

Üniversiteler yeni bilgi ve teknoloji üreten araştırma ve eğitim kurumlarıdır. Genç hukukçu ve hekimlerin yetiştirilmesinde de önemli sorumluluklar taşımaktadırlar. Ülke kaynaklarının verimli ve dengeli kullanılabilmesi için üniversitelerden ve yetişmiş insan gücünden yararlanılmalıdır. Adli tıp ve bilirkişilik hizmetlerinde de üniversitelerden yararlanılması, bilimsel gelişmelerin izlenmesi ve uygulanması açısından oldukça önemlidir. Dolayısıyla ulusal ve uluslararası düzeyde üniversiteler ve diğer adli bilim yapılanmaları kolayca işbirliğine girip eğitim ve araştırma amaçlı çalışmalar için gerekli motivasyon ve destek sağlanacaktır. Böylece ülkemiz daha çağdaş, akılcı ve işlevsel bir hale gelerek tüm benzer yapılanmalarla eşgüdümü ve etkinliği sayesinde yürütülen adli tıp hizmetleri daha dürüst, daha hızlı ve bilimsel olarak hukukun yararına sunulabilecektir. Ülkemizde adli tıp alanında çalışan profesyoneller dünyadaki eşleriyle rekabet edebilmesi ve eş seviyede bilimsel düzeyde olabilmesi için uygun adımlarla atılmalıdır. Adli Bilimler içerisinde kullanılan laboratuarlar özellikle Adli Tıp Kurumu, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı’na ait laboratuarlar; gelişen teknolojiye paralel olarak oldukça pahalı ve donanımlı ekipmana sahip olup, batı ülkelerindeki benzerlerine yakın kapasitede hizmet vermekte, çalıştırılacak eleman temininde ve eğitiminde objektif esaslara yakın uygulamalarda bulunmaktadır. Bu alanda teknolojinin gelişimiyle paralel çalışan adli bilimler laboratuarları ülkemiz adaleti için sevindiricidir.

Meslek Hastalığına Yakalanan Adli Tıp Uzmanı Sayısı Az Değildir

Bilirkişilik görevi sırasında, özellikle adli otopsilerin yapıldığı salonlar, çalışanların sağlığına uygun olarak temiz tutulmalıdır. Ülkemizde otopsi sırasında korunma önlemleri alınmadan kolaylıkla bulaşan enfeksiyon hastalıkları Tüberküloz, Kırım-Kongo, Hepatit vb. gibi meslek hastalığına yakalanan adli tıp uzmanı sayısı az değildir. Zor şartlarda çalışan, her otopsi için ante-mortem (ölüm öncesi) bilgiye sahip olmayan ve dolayısıyla bir enfeksiyon riskine sahip adli tıp uzmanı ve diğer çalışanların korunması için gerekli ekipman, salonun havalandırılması için uygun klima, aydınlatma cihazı vs. sağlanmalıdır. Ayrıca bilirkişilik hizmetlerinin yürütülmesinde iş barışı ve motivasyon amaçlı özlük hakları desteklenmeli, verilen emeğin karşılığı ile ekonomik doyum sağlanmalıdır. Adli tıp hizmetleri genellikle saldırı, darp, yaralama, ölüm gibi trajik olaylardan ibarettir. Bu işle uğraşanlarda ‘‘empati’’ beklenen bir durum olup, gelişme ihtimali yüksek duygusal çöküntünün adli tıp çalışanlarına manevi zarar vermesine, derin yaralar açmasına izin vermeden belli periyotlarla çalışanlara psikolojik destek verilmelidir.”

“Adli Tıp bilim ve Tıbbın Yerleşik Kuralları, İmkan ve Deneyimlerinden Yararlanarak Doğruyu ve Gerçeği Arama Sanatıdır”

Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Kemalettin Acar : “Adli Tıp hukuk ve adalet sisteminin tıbbi bilgi ve birikime ihtiyaç duyduğu her durumda devreye girerek, bu ihtiyacı bilimsel, sistematik ve doğru şekilde gideren tıp disiplinidir. Ancak bu bilgilenme ihtiyacı her zaman doğrudan tıp alanının içinde olmayabilmektedir. Bu nedenle artık temel çerçeveyi ve çıkış noktasını Adli Tıp teşkil etmekle birlikte, günümüzde diğer pek çok bilim dalının da içinde olduğu Adli Bilimler kavramı yerleşmiştir. Benim kişisel olarak Adli Tıp için yaptığım tanım ise; Adli Tıp bilim ve tıbbın yerleşik kuralları, imkan ve deneyimlerinden yararlanarak doğruyu ve gerçeği arama sanatıdır. Sanattır; çünkü dikkat, beceri, merak, iletişim gibi uygulayıcısının birçok bireysel özelliklerine göre başarı ve sonuç değişebilmektedir. Doğruyu ve gerçeği arar; çünkü olgularımızın hemen hemen hepsinde ortada cevabı bilinmeyen bir soru vardır ve bizden o soruya cevap aramamız beklenmektedir. Bu doğruya her zaman mutlak olarak ulaşmak mümkün olmayabilir, ancak iyi bir adli tıp uzmanı gereken çabayı her zaman göstermeli, mutlak doğruya ulaşamasa bile bu yolda sistematik ve bilimsel bir yol izleyerek bulgularını adli makamlar ile paylaşmalıdır.

“Kan Lekesi Model Analizi”

Adli tıp ve Adli Bilimler son yıllarda hızla gelişmekte ve ilerlemektedir. Çünkü bilim ve teknolojideki tüm yenilikler adli bilimlere yansımakta, bu sayede geçmişte ortaya çıkarılamayan bir çok bulgu yeni teknik ve imkanlarla kolaylıkla saptanabilmektedir. İmmünoloji, toksikoloji, biyokimya, histopatoloji, radyoloji, nükleer tıp, nöropsikiyatri, biyofizik, mikrobiyoloji gibi pek çok tıp disiplinindeki güncel gelişmeler Adli Tıp uygulamalarına da doğrudan yansımakta ve bu alanda dev adımlarla ilerleme sağlanmaktadır. Artık ölüm zamanı tayininde farklı türde mikroorganizmalardan, bazı elektro-fiziksel ölçüm yöntemlerine ya da stereolojik hücre sayım metotlarına kadar yüzlerce değişik teknik kullanılabilmektedir. Bunun yanında olay yeri incelemelerinde gözle görülemeyen yüzlerce delil görülebilir hale getirilmekte, maktul ya da failin silah tutan eline sıkılan bir spreyle silah kabzasının izi bile aynı şekliyle görünür hale getirilebilmektedir. Bunların dışında “Kan Lekesi Model Analizi” adı verilen yöntemle olay yerinde bulunan kan lekeleri şekil, yerleşim, dağılım ve büyüklük gibi özelliklerinin incelenmesiyle, lekeyi oluşturan kandamlalarının fiziksel özellikleri, darbe sayısı ve yerleri, açıları gibi önemli hususlarda bilgi sahibi olunabilmektedir. Histopatolojide sağlanan ilerlemeler, immün boyaların kullanıma girmesi adli tıbbı doğrudan etkilemiş, önceki yıllarda görülemeyen pek çok hücresel değişimler artık rahatça ortaya konur olmuştur. Biyokimyadaki gelişmeler ise işimizi son derece kolaylaştırmakta, vücut sıvılarındaki bazı markırların varlığını ya da düzeyini saptayarak daha önce muamma olan bazı durumların postmortem belirlenmesini sağlamaktadır. Özetle gerek tıpta ve gerekse tüm bilim alanlarında kaydedilen her türlü gelişme adli bilimler alanına, dolayısıyla adaletin tesisine önemli katkı sağlamaktadır.

“Bu Alanı Sevmenin Yolu Bilimsel Merak Duygusunu Ve İlk Günkü Heyecanı Hiç Kaybetmemektir”

Adli Tıpta çalışmanın zor ve meşakkatli bir iş olduğu ortadadır. Çalışanların iş doyumları çok yetersiz olduğu gibi meslekte tükenmişlik oranları da son derece yüksektir. Bu nedenle Adli Tıp çalışanlarının bu alandaki güçlüklere kolayca dayandıkları söylenemez. Bununla birlikte bu alanda çalışırken oluşan zararları minimize etmek için gerekli koşullar kanaatimce; birincisi mesleği kesinlikle çok sevmektir. Bu alanda istemeyerek çalışan kişilerin çok daha fazla yıpranacağı kesinlikle aşikardır. Bu alanı sevmenin yolu ve tılsımı ise bilimsel merak duygusunu ve ilk günkü heyecanı hiç kaybetmemektir. İkincisi de olgulara müdahale ederken empati ile transpozisyonu birbirine karıştırmamaktır. Yani karşımızdaki kişinin neler hissettiğini anlamaya çalışmalı, ancak onun hissettiği acı ve üzüntüyü kendimize yansıtmamalıyız. Bunun kolay yolu ise her olguyu bilimsel bir bulmaca olarak görmek olabilir. Adli Tıp çalışanlarının iş koşullarının ve statülerinin özenle ele alınıp iyileştirilmesi özellikle pek çok genç arkadaşımızın görev almak istediği bu alanın geleceği açısından hayati önem taşımaktadır.

“Batı Avrupa Ülkeleri, Kuzey Amerika Ülkeleri, Avustralya, Japonya, Güney Kore, Çin Gibi Ülkelerde Adli Bilimler Üst Düzeyde Gelişmiş Durumda”

Adli Tıp raporları güvenilirliği bilirkişiliğin doğasında aramak gerekir. Neticede herkes tarafından kabul edilen, bilimsel olarak doğruluğu kanıtlanmış, ispatlanabilir, tekrarlanabilir ve doğrulanabilir konularda herkesten aykırı düşünen bir bilirkişi yanlış yapıyor demektir. Ancak kişisel kanaatin söz konusu olduğu durumlarla ilgili raporlarda, bilirkişilerin kişisel yorum farklılıklarının olabileceğinin baştan kabulü ve bilinmesi gerekir. Nasıl ki ağır ceza mahkemelerinde, Yargıtay ve Danıştay Genel Kurulunda, hatta Anayasa Mahkemesinde bile kararlar sıklıkla oy birliği ile değil, oy çokluğu ile alınıyorsa, adli raporlarda da görüş farklılıklarının olması kaçınılmazdır. Yurtdışında bilhassa Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Amerika ülkeleri, Avustralya, Japonya, Güney Kore, Çin gibi ülkelerde Adli Bilimler üst düzeyde gelişmiş durumdadır. Bununla birlikte kişisel gelişim, bilgi birikimi, tecrübe ve bilimsel araştırma kapasitesi yönünden bu ülkelerden önemli farklılığımız olduğunu düşünmüyorum. Belki yapısal ve sisteme bağlı eksiklik veya yanlışlıklarımızın varlığından bahsedilebilir, ancak bunların da kendimizi daha iyi ve daha topluca ifade edebildiğimizde ve yaptığımız işin gerçek değeri biraz daha anlaşıldığında hızla düzeleceği konusunda son derece iyimserim.

İstanbul Protokolü

Kendi bölgemde bugüne kadar binlerce otopsi yaptım, on binlerce rapor düzenledim. Bu olguların hiçbirisinde kararımı etkilemeye yönelik kötü niyetli bir müdahale ile karşılaşmadım. Ender sayıda olguda konunun niteliğini ve derinliğini bilmemekten kaynaklanan, baskı olarak adlandırılamayacak küçük etkileme girişimleri olduğu vakidir, ancak bunun raporlarımızı etkilemesi söz konusu bile olamaz. Tüm ülkedeki durumu mutlak doğrulukta bilemem, ancak şahsi kanaatim ülkemizde Adli Tıp raporlarına sistematik bir etki ve baskı varlığından bahsedilemeyeceğidir. Örneğin insan hakları ihlallerinin etkin şekilde soruşturulması amacıyla Birleşmiş Milletler resmi belgesi olarak düzenlenen ve bu konuda pek çok kesim için bir kılavuz niteliği taşıyan İstanbul Protokolü fikri ülkemizde doğmuş. Pek çok meslektaşımızın da doğrudan katkılarıyla şekillenmiş ve halen tüm meslektaşlarımız ve süreçte rol alan diğer tüm meslek grupları tarafından kullanılmaktadır. Elbette en iyi yasal düzenleme bile, yanlış ellerde yanlış sonuçlara neden olup, yanlış amaçlarla kullanılabilir. Önemli olan bu yanlışlıkların farkında olmamız ve iyileştirme yolunda çabalarımızı eksik etmememizdir.

“Adli Tıp Kurumunun Çok Fazla Sayıda Rapor Düzenleyerek Üniversitelerle Nicel Bir Fark Oluşturduğunu Kabul Etmek Gerekir”

Öncelikle Adli Tıp Kurumunun çok fazla sayıda rapor düzenleyerek üniversitelerle nicel bir fark oluşturduğunu kabul etmek gerekir. Ancak bu sayıya ulaşılmasında yine üniversitelerin katkısını göz ardı etmemeliyiz. Çünkü halen Adli Tıp Kurumu’nda ek görevli olarak çalışan çok sayıda üniversite öğretim üyesi mevcuttur, bilhassa ihtisas kurulları önemli ölçüde bu hocaların katkıları ile görev yapmaktadır. Adli Tıp Kurumu ile üniversite anabilim dalları arasındaki en önemli fark Adli Tıp Kurumu’nun yasal düzenleme ile belirlenmiş yapısından kaynaklanan ve farklı dallarda uzmanların ortak kurullarda görüşmeleri ve oylayarak karara varmaları ile sağlanan rapor düzenleme usulüdür. Üniversite Anabilim Dallarında ise olgu ilgili dallarda konsülte edildikten sonra Adli Tıp Anabilim Dalı ve ilgili dal uzmanının ortak imzaladığı raporlar hazırlanmaktadır. Kanaatimce adli tıp uzmanlarını Adli Tıp Kurumu yada üniversite diye ayırmadan tek bir içerikte toplayan ve çalışma koşullarını düzenleyen, işbirliğini artırıcı yeni bir yasal düzenlemeye ihtiyaç vardır.”